همه‌ی آنچه باید درباره اضطراب سلامتی بدانید!

اغلب افراد هنگام روبرو شدن با موقعیت‌های تهدیدکننده، احساس ترس و حتی اضطراب می‌کنند.

گاهی برخی از افراد واکنش‌های بیش‌ازحد معمول به موقعیت تهدیدکننده نشان می‌دهند و قادر به کنترل آن نیستند و علائمی چون مشکل به خواب رفتن، تند شدن ضربان قلب، احساس ضعف، لرزش بدن و تعرق، درد در ناحیه سینه، دشواری تنفس و احساس از دست دادن کنترل را نشان می‌دهند.

کسانی که دائم نگران سلامتشان هستند اغلب خودبیمارانگار یا «هایپوکندریاک» تلقی می‌شوند و جدی گرفته نمی‌شوند ولی کرونا باعث افزایش نا سلامتی روانی ناتوان‌کننده‌ای به نام اضطراب سلامتی شده است. این مسئله می‌تواند باعث از دست دادن شغل و فکر خودکشی شود.

بن، پارسال هم‌زمان با اعمال اولین محدودیت‌ها استعفا داد. او راننده اتوبوس بود و وقتی سر کار نبود نمی‌توانست به این فکر نکند که یکی از مسافران او را به کرونا مبتلا کرده است. او جوان و سالم بود و خطر بیماری برایش جدی نبود بااین‌حال او دائم فکر می‌کرد مبتلا شده است و خواهد مرد. در عرض دو هفته، بن از خانه‌اش در بیرمنگهام به یک خانه دانشجویی خالی رفت که دوستش قبلاً آنجا زندگی می‌کرد. او می‌گوید: «دائم به‌جایی فکر می‌کردم که کسی به آن رفت‌وآمد نکند».

بااین‌وجود ترک خانه و شغل، هنوز اضطراب بر افکارش حاکم بود. او می‌گوید: «از خواب که بیدار می‌شدم اول بررسی می‌کردم آیا سالمم یا نه. همه‌اش فکر می‌کردم علائم بیماری را دارم، اگر احساس خستگی می‌کردم، یقین می‌کردم که کرونا گرفته‌‌ام. می‌ترسیدم خرید بروم. کلاً از بیرون رفتن و دیدن دیگران پرهیز می‌کردم. فکرم بر اساس واقعیت نبود و همه‌اش این بود که «اگر شد چه؟» و «هیچ‌کس نمی‌تواند با اطمینان بگوید من طوریم نخواهد شد.»

بن اضطراب سلامتی داشت.

اضطراب تمام زندگی‌ام را فراگرفت

همه ما گاهی نگران سلامتی‌مان می‌شویم و علائم بیماری را در اینترنت جستجو می‌کنیم.

اضطراب سلامتی در ویراست آخر راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی یا دی‌اس‌ام-پنج که آن را کتاب مقدس روان‌پزشکی می‌دانند، به‌عنوان بیماری تعریف‌شده است: بیش‌ازحد بودن ترس‌های وسواسی درباره سلامتی و علائم آن عبارت‌اند از: بررسی دائم برای یافتن علائم بیماری در خود، جستجوی مدام درباره بیماری‌ها و علائم آن‌ها، نگرانی‌های وسواسی درباره احساسات طبیعی و پرهیز افراطی از هر کاری که ممکن است باعث قرار گرفتن در معرض بیماری شود.

این عارضه شایع اما نه‌چندان شناخته پس از همه‌گیری کرونا بسیاری را درگیر کرده است. بعضی از ترس بیماری از خانه‌هایشان بیرون نرفته و حتی پنجره‌هایشان را باز نکرده‌اند. بعضی هم مثل بن استعفا کرده‌اند. گروهی هم هرروز ساعت‌ها مشغول شستن و ضدعفونی هستند. همه آن‌ها اشتغال فکری دائم با مرگ به علت کرونا دارند.

شریل فاروجیا، ۲۸ ساله، ساکن کاردیف در ولز یک کانال یوتیوب درباره زندگی با اضطراب سلامتی دارد. او می‌گوید: «بعضی‌ها می‌گویند این اضطراب خفیفی است اما تقریباً تمام زندگی مرا فراگرفت». اضطراب سلامتی او سه سال و نیم پیش شروع شد، آن موقع برآمدگی کوچک پیدا کرد و خود را قانع کرد لنفوم (سرطان لنفاوی) دارد. وقتی این تشخیص رد شد، به فکر سرطان سینه، تومور مغزی و بیماری‌های دیگر افتاد. او نگران بیمار شدن نبود، مطمئن بود دارد می‌میرد و هیچ‌کس به حرف‌هایش گوش نمی‌دهد. او می‌گوید: «من نسبتاً منطقی و باهوش هستم ولی اضطراب سلامتی تمام منطق مرا گرفت».

این وسواس مدام به حدی وخیم شد که دیگر نمی‌توانست انجام دهد و بارها به خدمات فوری روان‌پزشکی محلی مراجعه کرد: «به فکر خودکشی بودم که خیلی عجیب بود چون داشتم سعی می‌کردم از مردن جلوگیری کنم. وضع آن‌قدر بد شد که دیگر نمی‌توانستم تحمل کنم. هر کاری می‌کردم آرامم نمی‌کرد». همه‌گیری کرونا هم اوضاع را بدتر کرد. «وقتی اولین بار حرف ویروس کرونا زده شد، بدترین کابوس من بود. می‌دانم همه در خانه بودند ولی حتی نتوانستم پنجره‌ام را بازکنم. خرید مواد غذایی را شریک زندگی‌ام انجام می‌داد و من یک ساعت روی زمین می‌نشستم و آن‌ها را می‌شستم. یک مراسم واقعی برای این کار داشتم. این باعث می‌شود حس کنید دائم دنبال جلب‌توجه دیگران هستید. این واقعاً زندگی من را خراب کرد و من الآن از اینکه اینجا هستم احساس خوش‌شانسی می‌کنم». شریل می‌گوید اضطرابش در ادامه سال کاهش پیدا کرد چون کرونا از دیگر بیماری‌های فرضی که خود را قانع کرده بود به آن‌ها مبتلا شده «واقعی‌تر» و ملموس‌تر به نظر می‌رسید. البته همه نمی‌توانند این را بگویند.

دشمنی که نمی‌بینید

اضطراب سلامتی دو وجه کلی دارد، ترس از اینکه نکند بیمارید و نمی‌دانید یا ترس از اینکه در آینده بیمار شوید. در همه‌گیری کرونا وجه دوم همه را تحت تأثیر قرار داد. ولی این بیماری هم مانند بسیاری بیماری‌ها طیف دارد. بعضی بندرت به آن فکر می‌کنند ولی برای بعضی این تنها چیزی است که به آن فکر می‌کنند و اکنون شمار آن‌هایی که دچار اضطراب سلامتی‌اند سر به فلک کشیده است.

دکتر راب ویلسون رفتار-درمانگر شناختی و متخصص اضطراب سلامتی می‌گوید هیچ‌وقت درباره اضطراب سلامتی این‌قدر از او پرس‌وجو نشده است. یک متخصص دیگر هم گفت تا چند ماه دیگر تمام وقت‌هایش پر است. ولی مراجعه به پزشک همیشه اضطراب را تسکین نمی‌دهد.

دکتر ماریان ترنت روانشناس بالینی می‌گوید: «ما همیشه می‌گوییم اطمینان خاطر هیچ‌وقت باعث اطمینان خاطر نمی‌شود. دنیا خیلی کوچک می‌شود ولی پریشانی خیلی بزرگ».

ویروس کرونا به‌ویژه برای مبتلایان به اضطراب سلامتی مشکل‌ساز است. تنگی نفس هم می‌تواند علامت کرونا باشد و هم اضطراب و این می‌تواند یک چرخه معیوب ایجاد کند. هرچه اضطراب بیشتر می‌شود، «شواهد» بیمار بودن هم بیشتر می‌شوند. علاوه بر این به گفته دکتر ترنت، «وقتی دشمن را نمی‌بینی، خیلی سخت است فعالیت رادارهای امنیتی را کم کنی».

برای مایرا علی که در شمال لندن رندگی می‌کند ۱۲ ماه گذشته بسیار طولانی گذشته است. او می‌گوید: «من واقعاً یک سال از خانه بیرون نرفتم. همه‌اش شنیدیم که به‌راحتی می‌شود کرونا گرفت و این در ذهن جای‌گیر می‌شود». خطر بیماری برای این خانم ۳۳ ساله کم است ولی ترس شدید از بستری شدن در بیمارستان به دلیل کرونا، بر ذهن او سایه افکنده است. او حتی عمل جراحی برای بیماری مزمنش را به تعویق انداخت. حتی سفارش دادن غذا برای تحویل در منزل یک‌شب برای شروع حمله اضطرابش کافی بود. «فردایش باید با پزشک تماس می‌گرفتم چون مدام فکر می‌کردم اگر علائم بیماری پیدا کنم چه؟»

روشی هم که ما درباره اضطراب سلامتی حرف می‌زنیم فقط وضع را بدتر می‌کند، اصطلاحاتی مانند خودبیمارانگار ممکن است سبب شود افرادی که بیش‌ازحد نگران سلامتی خود هستند نادیده گرفته شوند. افراد کمی هستند که بدانند اضطراب سلامتی یک عارضه واقعی است و این نگرش حتی به جامعه پزشکی هم سرایت کرده است. دکتر ویلسون می‌گوید کمک گرفتن از پزشکان به دلیل برداشت منفی خود آن‌ها ممکن است مفید نباشد.

اضطراب سلامتی قبلاً خودبیمارانگاری (هیپوکندریا) نامیده می‌شد اما به دلیل این بار منفی اکنون متخصصان به آن اضطراب سلامتی می‌گویند. دکتر ویلسون که یکی از نویسندگان کتابی دراین‌باره است، می‌گوید بااینکه این بیماری می‌تواند زندگی فرد را بشدت تحت تأثیر قرار دهد، برای درمانش کمبود پزشک متخصص وجود دارد. دو بیمار او جان خود را گرفته‌اند و دکتر ویلسون می‌گوید این بیماری زندگی بسیاری دیگر را در کنترل گرفته است.

هم او هم دکتر ترنت هم‌عقیده‌اند که اضطراب سلامتی را با رفتاردرمانی شناختی (سی‌بی‌تی) می‌توان تا حدی مدیریت کرد که نوعی گفتگو درمانی برای تغییر نحوه تفکر و رفتار است همراه با مواجهه درمانی، یعنی فرد با حمایت متخصصان به‌آرامی و به‌تدریج خود را در معرض چیزهایی قرار می‌دهد که باعث اضطرابش می‌شوند، مثل بیرون رفتن از خانه. دکتر ترنت می‌گوید می‌داند اضطراب سلامتی می‌تواند چه تأثیر تعیین‌کننده‌ای بر زندگی فرد بگذارد: «واقعاً موضوع مرگ وزندگی است و قطعاً می‌تواند به‌اندازه دیگر نا سلامتی‌های روان ناتوان‌کننده باشد».

در بسیاری جاها یا محدودیت و تعطیلی‌های کرونا رو به کاهش‌اند یا در آینده کم خواهند شد و برای بسیاری زندگی از سر گرفته می‌شود، ولی برای مبتلایان به اضطراب سلامت، بازگشت کامل به قبل بعید به نظر می‌رسد. گمان می‌رود تا مدت‌ها بعد از پایان همه‌گیری، تعداد مبتلایان اضطراب سلامتی همچنان افزایش پیدا کند. دکتر ویلسون می‌گوید: «زمان برای آن‌ها آن‌قدر بوده که عادت چک کردن علائم و جستجو در اینترنت و وسواس سلامت جا بیفتد. مغز به‌سرعت از عادت‌هایش دست نمی‌کشد».