هفتاد و چهارمین دوره جشنواره جهانی فیلم ونیز، قدیمی‌ترین جشنواره جهان، شنبه‌شب، نهم سپتامبر، با اهدای جوایز به کار خودش پایان داد؛ شیر طلایی برای فیلم دیدنی طراز اول گیلرمو دل تورو بانام «شکل آب» و همین‌طور شب خوشی برای سینماگران ایرانی با سه جایزه در بخش افق‌ها.
درخشش سینماگران ایرانی
امسال سینمای ایران در بخش مسابقه اصلی نماینده‌ای نداشت، اما در بخش مسابقه‌ای افق‌ها- که معادل بخش «نوعی نگاه» در جشنواره کن محسوب می‌شود و درواقع به فیلم‌های مستقل‌تر اختصاص دارد- سه سینماگر ایرانی ساکن داخل و خارج از کشور حضور داشتند: وحید جلیلوند با فیلم «بدون تاریخ، بدون امضاء»، علی عسگری با «ناپدید شدن» و علیرضا خاتمی با فیلم «فراموشی می‌سراید» که در شیلی ساخته‌شده است.
رخشان بنی اعتماد هم یکی از داوران این بخش بود که درنهایت، فیلم بدون تاریخ، بدون امضاء با دو جایزه به موفق‌ترین فیلم ایرانی امسال در ونیز بدل شد: جایزه بهترین کارگردانی برای جلیلوند و همین‌طور جایزه بهترین بازیگر مرد برای نوید محمد زاده.
بدون تاریخ، بدون امضاء که درواقع دومین فیلم بلند جلیلوند - و دومین حضور او در بخش افق‌های جشنواره ونیز- است، داستان درگیر کننده‌ای را درباره طبقات اجتماعی در ایران روایت می‌کند و به طرز جذابی، دوطبقه مختلف را در یک نقطه به اشتراک می‌رساند.
باآنکه فیلم چه از جهت مضمون و چه ساختار شبیه آثار فرهادی است (و ازاین‌رو مخالفان سرسختی هم دارد)، اما درنهایت موفق می‌شود به مدد کارگردانی حرفه‌ای و بازی‌های طراز اول، تماشاگران را به‌شدت در موقعیت غریب شخصیت‌ها درگیر کند.
اولین فیلم بلند علیرضا خاتمی با عنوان «فراموشی می‌سراید» (که پیش‌تر به‌عنوان «آیه‌های نسیان» در فارسی ترجمه‌شده بود، اما فیلم‌ساز خود نام «فراموشی می‌سراید» را عنوان فارسی فیلم می‌داند)، موفق شد جایزه بهترین فیلم‌نامه بخش افق‌ها را برای نویسندگانش (دومینیک ولینسکی و رنه بالستروس) به ارمغان بیاورد؛ داستان پیرمردی که در یک گورستان کار می‌کند و حالا با جسد دختری روبرو می‌شود که توسط نیروهای امنیتی کشته‌شده است. فیلم در شیلی می‌گذرد و فیلم‌ساز سعی دارد دنیای رئالیستی را با دنیای سورئال بیامیزد و هر جا به سورئالیسم پهلو می‌زند، صحنه‌های جذابی خلق می‌کند (مثل صحنه افتادن نهنگ از آسمان)، اما درنهایت ساختار کش‌دار و بسیار خسته‌کننده‌ای دارد.
اولین فیلم بلند علی عسگری بانام «ناپدید شدن»، بازسازی فیلم کوتاهی از اوست که در جشنواره کن در بخش مسابقه فیلم کوتاه نمایش داده‌شده بود. فیلم‌ساز باز با همان قصه (درباره دو جوان در تهران امروز که از شب تا صبح به دلیل خون‌ریزی دختر، سعی دارند بیمارستانی برای پذیرش او پیدا کنند) سعی دارد تصویری از زندگی اجتماعی جوانان ترسیم کند، اما دوربینی که شخصیت‌ها را تا انتها تعقیب می‌کند، از نفوذ به درون آن‌ها عاجز است.
شیر طلا برای ستایش محض از فانتزی
شیر طلای امسال- به‌حق- به فیلم «شکل آب» ساخته گیلرمو دل تورو رسید؛ کارگردان اهل مکزیک که از متفاوت‌ترین و خاص‌ترین فیلم‌سازان معاصر است که با فیلم درخشان «هزارتوی پن» بسیار ستایش شد. حالا آخرین ساخته‌اش، «شکل آب»، ادامه‌ای است بر همان دنیای خاص که شبیه دنیای هیچ فیلم‌ساز دیگری نیست و امضای خاص دل تورو را به همراه دارد.
فیلم داستان شخصیت زن لال غریبی را روایت می‌کند که عاشق یک هیولای آزمایشگاهی می‌شود؛ نجاتش می‌دهد تا باهم زندگی می‌کنند. این غریب‌ترین داستانی است که می‌شود تصور کرد، اما برای هواخواهان دل تورو، داستان کاملاً آشنایی است که فانتزی را به اوج می‌رساند و درنهایت می‌تواند با توسل به قدرت خیال- و البته کارگردانی شگفت‌انگیز- جهانی کاملاً باورپذیر خلق کند تا آنجا که تماشاگر می‌تواند برای یک هیولا اشک بریزد.
جایزه بزرگ داوران ونیز به فیلم «فاکس تروت» (Foxtrot) ساخته ساموئل مائوز رسید که پیش‌تر با فیلم درخشان «لبنان» در سال ۲۰۰۹ موفق به دریافت شیر طلایی جشنواره ونیز شده بود.
شیر نقره‌ای بهترین کارگردان نصیب کارگردان فرانسوی، زاویه لگران، برای فیلم «حضانت» شد و جایزه بهترین بازیگر زن به بازیگر باسابقه و ستایش‌شده، شارلوت رامپلینگ، برای فیلم «هانا» رسید و جایزه بهترین بازیگر مرد به کامل البشا برای فیلم «توهین».
جایزه بهترین فیلم‌نامه هم نصیب مارتین مک دونا نمایشنامه‌نویس مشهور انگلیسی شد که فیلم تازه‌اش به نام «سه بیلبورد بیرون ابینگ میسوری» دل از منتقدان برد.
آی وی وی، هنرمند سرشناس چینی با فیلم مستندش، «رود انسان»، نتوانست نظر داوران را به خود جلب کند؛ فیلمی که بیش از آن‌که به دل موضوع مهاجرت رسوخ کند، وجهی خبری و روزنامه‌نگارانه پیداکرده، هرچند تصاویر درخشانی در دل دارد.
جرج کلونی با فیلمش به نام «سوبربیکان»، ادای دینی می‌کند به دنیای کلاسیک فیلم‌سازی و با فیلم‌نامه‌ای که برادران کوئن نوشته‌اند، می‌توان رد پای دنیای آن‌ها را با طنز سیاه مخصوصشان یافت.
فردریک وایزمن با فیلم مستند تازه‌اش درباره کتابخانه عمومی نیویورک، دل برخی منتقدان- به‌ویژه انگلیسی- را برد، اما خوشبختانه نصیبی از جوایز نبرد؛ یک فیلم کش‌دار و خسته‌کننده و به تمام معنی «غیرحرفه‌ای» که به نظر می‌رسد تنها به مدد نام شناخته‌شده کارگردانش در جشنواره ونیز پذیرفته‌شده و بیشتر به سبک و سیاق لباس امپراتور هانس کریستین اندرسون تحسین می‌شود.
در بخش کلاسیک‌ها، فرصت تازه‌ای بود برای تماشای نسخه‌هایی باکیفیت عالی از دو شاهکار بلامنازع کنجی میزوگوچی، سانشوی مباشر و چیکاماتسومونوگاتاری؛ همین‌طور تماشای یک مستند جذاب بانام «تلالوی دیوانگی مارکو فرری» ساخته آنسلما دل اولیو که نوری تاباند بر دنیای دیوانه‌وار این فیلم‌ساز نابغه ایتالیایی که متأسفانه چندان قدر ندید و این روزها تازه دارد کشف می‌شود.
