ياسمن اسمعيل‌زادگان
«فستيوال ريفكين» پنجاهمين ساخته «وودي آلن» فیلم‌ساز برجسته آمریکایی كه در جشنواره فيلم سن سباستين در شهر زيباي ساحلي در اسپانيا كه در قاب‌هاي ويتوريو استورارو، زیبایی‌اش دوچندان شده است مي‌گذرد، روايت «مورت ريفكين»، هنرمند ميانسال (والاس شاون) و شناخته‌شده‌ای است كه در زندگياش دچار ترديدها و نگراني‌هايي در باب حرفه خود، عشق غيرقابل پاسخ، اختلافات فلسفي و خيانت‌هاي زناشويي شده است و در اين بحبوحه، دچار نوعي پوچ‌انگاري شده و در نوشتار هم به مرحله‌اي رسيده كه مي‌پندارد، ديگر منبع خوبي براي نوشتن ندارد و طي كردن باقي مسير را عبث مي‌داند.
«فستيوال ريفكين» يكي ديگر از درام‌هاي خوش‌ساخت آلن است، درامي كه در اوج اختصار و سادگي، جذاب و تماشايي است و آميخته به طنز ويژه و رمانتيك خاص اين كارگردان صاحب سبك. شخصيت اصلي «فستيوال ريفكين»، ازاین‌جهت كه مردي است كه در زندگياش به مشكلات فراواني برخورده و دچار ترديدها و نگراني‌هاي زيادي شده است، يادآور چارچوب هميشگي فیلم‌ساز است كه حول محور كاراكتري تنها، رنجور، سرگشته و دچار يأس فلسفي و سردرگم ميان هستي و آنچه هست، مي‌چرخد.
مرد فیلم‌سازی كه سال‌هاست در حال نوشتن رماني است كه به سرانجام نرسيده و گويي در نوشتن به بن‌بست و در اصطلاح نوشتاري به شكست سه‌چهارم رسيده و علاوه بر اين، در زندگي شخصي‌اش هم دچار شكست شده و کاملاً بدين مسئله آگاه است كه در گورستان زناشويي با همسرش سو (جينا گرشان) به سر مي‌برد. زوجي كه آمدنشان به جشنواره سن سباستين هم نه‌تنها چيزي را عوض نمي‌كند و به اندك بهبود اوضاع كمك نمي‌كند، بلكه پاي زن و مرد ديگري را به رابطه‌شان باز مي‌كند.
اين داستان اصلي تازه‌ترين ساخته آلن است، اما او در اينجا بيشتر از آنكه به مسئله خيانت يا عدم تعهد در روابط بپردازد، به اين اشاره دارد كه چطور دو فرد متأهل ولي در اصل تنها كه ازدواج ناموفقي دارند، ممكن است رسيدن به آرامش را در ديگري بيابند و فردي را پيدا كنند كه احساسات و دردهایشان را كمي درك كند و گوش شنوايي براي غم‌هایشان باشد و در اين رويارويي با ديگري، به‌نوعی از درد تنهايي‌شان كاسته شود؛ اما گويي رهايي از اين تنهايي وجودي، هیچ‌وقت شكل نمي‌گيرد و به‌زعم لويناس درنهایت در اين حالت محض مرارت، درد و در رنج، قطعيتي را باز مي‌يابند كه تراژدي تنهايي را قوام مي‌بخشد.
نكات ظريفي در تازه‌ترين ساخته آلن وجود دارد كه حائز اهميت است، به‌طور مثال قرار دادن فستيوال فيلم به‌عنوان بستر داستان، بي‌شك نقش بسزايي در نشان دادن خيال‌پردازي‌هاي كاراكتر اصلي دارد و او كه سال‌ها در مقام استادي، سينماي آمريكا را خام مي‌دانست و طرفدار سينماي اروپا بوده، حالا زمينه‌اي مهيا شده تا ميان تصاوير سیاه‌وسفید سينماي محبوبش همچون سينماي فليني، بونوئل و گدار غرق شود. البته آلن در ميان رجعت به سينماي ناب اروپا و ديدن صحنه‌هاي سیاه‌وسفید فيلم، استراحتي هم به چشم مخاطب مي‌دهد كه شايد از تماشاي تصاوير سراسر رنگي و روشن «فستيوال ريفكين» خسته شده است.
و اما حضور در يك جشنواره فيلم و تماشاي يك فيلم در همان جشنواره يك احساس عجيب، دوست‌داشتنی و خوشايندي است كه مخاطب را به‌خوبی همراه مي‌كند. آلن به زيبايي تمام فضاي جشنواره را با جزييات قابل‌توجهی دوباره خلق و در سن سباستين ميان معماري شگفت‌انگيز و سواحل گسترده كاوش مي‌كند و به‌آرامی در كاراكتر اصلي خود گم مي‌شود.
«فستيوال ريفكين» با رويدادي هنري در سن سباستين شروع مي‌شود و ازاین‌جهت نه‌فقط يك پديده منفرد و يك فيلم بلكه مانند يك قطعه هنري زيبا مي‌ماند و ثابت مي‌كند وودي آلن در ۸۵ سالگي، هنوز هم مي‌تواند قصه خوبي را تعريف، تصاوير خوش‌رنگ و لعابي را خلق كند و هنوز هم مي‌تواند يك كمدي آشفته، با ته‌مايه‌هاي پوچ‌گرايانه و البته فوق‌العاده خنده‌دار بسازد.
ناگفته نماند كه آلن در انتخاب بازيگران هم در «فستيوال ريفكين» به‌خوبی عمل مي‌كند و انتخاب شاون براي شخصيت مورت، انتخاب بسيار ظريف و دقيقي است كه به استانداردهاي آلن نزديك است. درواقع مي‌توان صداي وودي آلن را در پس شخصيت اصلي داستان شنيد. كاراكتري كه به كلاسيك‌ها احترام مي‌گذارد و تجسمي است از روابط پيچيده فیلم‌ساز با جهان پيرامون خود.
درنهایت مي‌توان گفت بااینکه «فستيوال ريفكين»، ممكن است نسبت به ساخته‌هاي درخشان و ماندگار اين كارگردان كمي ضعيف به نظر برسد، ولي با داستاني قوي و پرداخت به نكاتي ظريف و همين‌طور ديالوگ‌هاي ماندگار، اثر لذت‌بخشي است كه نه‌تنها رضايت طرفداران وودي آلن را به همراه خواهد داشت، بلكه موردتوجه مخاطب آشفته، غمگين و بي‌ميل جهان ویروس زده اين روزها قرار خواهد گرفت.
«فستيوال ريفكين»
نویسنده و کارگردان: وودي آلن. مدیر فیلم‌برداری: ویتوریو استورارو. موسیقی: استفان ومبل. بازیگران: والاس شاون، جينا گرشان، النا آنایا، سرگي لوپز، كريستوفر والتس، لوييس گارل. محصول 2020
