چگونه از شر خاطرات بد رها شویم!

17 مرداد 1398

فراموش کردن را یاد بگیریم

فاطمه تقی پور

اگر سال سختی را پشت سر گذاشته‌‎اید، بد نیست این مطلب را بخوانید. به شما خواهیم گفت چطور می‌توانید تا حدی روزهای بدتان را فراموش کنید.

از آن دسته افراد هستید که می‎دانید کدام کشور قهرمان جام جهانی ۱۹۳۸ شده اما یادتان نمی‎آید ماشین‎‏تان را کجا پارک کرده‌اید؟ این موضوعی است که گروهی از دانشمندان روی آن تأکید دارند؛ این‎که برای داشتن حافظه ای قوی‏تر لازم نیست هر اطلاعاتی را به ذهن بسپاریم. به عقیده آن‎ها راه رسیدن به این هدف فراموشی گزینشی است. دانشمندان می‎گویند فراموش کردن فواید شگفت انگیزی دارد.

اگر حافظه بشر یک حد مشخص داشته باشد، ما حتی به این حد نزدیک هم نشده‏ایم. روانشناسان و دانشمندان مغز و اعصاب بر سر این موضوع به توافق رسیده‏ اند که هرچند برای میزان یادآوری ما حد مشخصی وجود دارد، اما خطر تمام شدن حجم حافظه در طول زندگی ما را تهدید نمی کند.

ممکن است این سؤال برایتان پیش بیاید: «این‌که عالی است، اما چرا خیلی‎ چیزها را فراموش می‏‌کنم؟» جواب سؤال شاید این باشد که شما به‌اندازه‌ای که باید فراموش نمی‏کنید. هر چه کمتر، بهتر. بیایید از اول شروع کنیم.

یادآوری سه مرحله اصلی دارد: جذب، ذخیره و به خاطر آوردن. (این‎ واژه ها علمی نیستند) رابرت ای بیورک، استاد روان‎شناسی در دانشگاه کالیفرنیا می‏گوید: «وقتی مردم از حافظه شان شکایت می‏کنند، فکر می‎کنند مشکل‌شان این است که به‌اندازه کافی اطلاعات در ذهن خود نگه نمی‏‌دارند؛ اما حداقل بخشی از این مشکل به این مربوط می‌شود که آن‎ها به‌اندازه کافی و به شکل کارآمد فراموش نمی‏‌کنند»؛ نظریه‏‌ای که روزبه‌روز در میان محققان محبوبیت بیشتری پیدا می‏‌کند. درست مثل این است که در یک اتاق شلوغ و به‌هم‌ریخته، فقط به دنبال پیدا کردن چیزهایی باشید که به آن‎ها نیاز دارید.

ذهن خود را مرتب کنید!

هر چه اطلاعات بیشتری به ذهن بسپاریم، احتمال تداخل خاطراتمان هم بیشتر می‏شود. به نظر می‎رسد اطلاعات قدیمی و بی‎ربط، تلاش ما برای به‌کارگیری خاطرات خوب را با مشکل روبرو می‎کنند، فرایندی که در تصمیم ‎گیری‎ها نقشی حیاتی دارد. بلیک ریچاردز و پل فرانکلند از دانشگاه تورنتو معتقدند فراموشی، فقط ناتوانی در یادآوری نیست و درواقع یک مکانیزم درونی و ذاتی است. به گفته آن‎ها هدف اصلی حافظه کمک به تصمیم‎گیری هوشمندانه از طریق نگه‌داشتن خاطرات مهم و رها کردن اطلاعات غیرضروری است.

فراموش کردن را یاد بگیریم

احتمالاً می‏گویید: «همه این‎ها خیلی خوب است اما چطور فراموش کنم؟» برای این کار، به این توصیه‎ها توجه کنید:

  1. دست از مرور خاطرات خود بردارید

توانایی ما برای یادآوری یک خاطره مشخص به مسیری در دل یک جنگل شباهت دارد؛ هر چه بیشتر در آن مسیر جلو می‎روید، بیشتر نظرتان را جلب می‏کند. این اتفاق ارتباط فیزیکی میان نورون‎ها در مغز را قوی‎تر می‏کند و باعث می‏‌شود ذهن تصور کند خاطره‎ای که دنبالش هستیم، مهم است.

هر چه اطلاعات بیشتری به ذهن بسپاریم، احتمال تداخل خاطراتمان هم بیشتر می‏شود.
  1. تمرین، تمرین و تمرین

حافظه را می‎شود تمرین و آموزش داد. مایکل اندرسون، استاد دانشگاه کمبریج سال ۲۰۰۱ در تحقیق خود ثابت کرد سرکوب یک سری اطلاعات مشخص به شکل فعالانه می‏تواند به مهار خاطرات ناخواسته کمک کند. اگر فروید الآن زنده بود احتمالاً می‏گفت این خاطرات سرکوب‌شده دوباره به سراغت خواهند آمد اما آقای اندرسون معتقد است این بهترین روش برای سروسامان دادن به احساسات و افکارمان دست‌کم برای مدتی کوتاه است.

  1. ورزش قلبی- عروقی

بلیک ریچارد روی موش‎ها مطالعه کرده، بنابراین نمی‎تواند در مورد انسان‎ها تضمینی بدهد؛ اما او در طول آزمایش‎های خود روی این حیوانات به این نتیجه رسیده که میان فراموشی و افزایش تولید نرون‎ها در هیپوکامپ (مرکز یادگیری در مغز) رابطه وجود دارد. ارتباطات میان نورن‌ها در مغز ما به شکل مداوم در حال تغییر است. سلول‌های مغزی می‎توانند ضعیف شوند یا به‌طور کل از بین بروند. با به وجود آمدن نورون‎های تازه اما مدارهای مغزی در هیپوکامپ دوباره شکل می‎گیرند و جایگزین خاطرات کنونی‎مان می‎شوند.

یکی از مطمئن‎ترین راه‎ها برای افزایش تولید سلول‎های عصبی در مغز - دست‌کم در موشها- انجام ورزش‎های قلبی -عروقی است. مهارت در فراموش کردن، به‌اندازه به یادآوردن برای انسان ضروری است. خلاص شدن از خاطرات ناخواسته و احساسات مربوط به آن‌ها کار سختی است، اما تمرین اوضاع را برایمان بهتر می‏‌کند. پس‌دست به کار شوید و این توصیه‎ها را به کار ببندید.