نقد فیلم «سکوت» ساخته مارتین اسکورسیزی

16 بهمن 1395
«سکوت» «سکوت»

تقابل ایمان و تردید

 دو مبلغ مسیحی پرتغالی، با بازی‌های «اندرو گارفیلد» و «آدم درایور»، برای یافتن استاد خود، پدر «فریرا»، با بازی «لئام نیسون»، واعظ مسیحی، به دهکده‌های دورافتاده ساحل جنوب ژاپن سفر می‌کنند. شایع است که «فریرا» زیر فشار شکنجه، ازدین‌برگشته و خدا را انکار کرده است.

در ژاپن قرن هفده، تبلیغ مسیحیت به‌عنوان ابزار گسترش استعمار غرب، با شکنجه‌های سخت و اعدام، مجازات می‌شود. مشاهده شکنجه و تصلیب نو مسیحیان ژاپنی، پایه‌های ایمان را در دل پدر «رودریگز» کشیش جوانی با بازی «اندرو گارفیلد» سست می‌کند. «مارتین اسکورسزی»، کارگردان فیلم «سکوت» می‌گوید موضوع‌های مذهبی، شالوده اصلی فیلم‌های او را تشکیل می‌دهند، از اولین فیلم‌هایش، «خیابان‌های خبیث» و «گاو خشمگین» و «راننده تاکسی» گرفته تا «آخرین وسوسه مسیح»، «کوندون» و حالا هم «سکوت». او می‌گوید مذهب در فکر او، شامل فکر مذهبی و اقدام مذهبی می‌شود و همچنین انکار مذهب و ایمان دوباره و شک در ایمان.

مترجم ژاپنی دو کشیش جوان را به دهکده ساحلی دورافتاده‌ای در جنوب ژاپن می‌برد. آن‌ها در تنگنای غاری مشرف‌به ساحل مخفی می‌شوند، درحالی‌که نیروهای تفتیش عقاید مذهبی ژاپن، تحت رهبری مفتش خون‌خوار «اینوئو» با بازی «ای‌سه‌ای اوگاتا» به دهکده شبیخون می‌زنند و نوکیشان را بعد از شکنجه‌های خشونت‌آمیز، در ساحل دریا به صلیب می‌کشند. وجه سیاسی مبارزه با مسیحیت در ژاپن، ایستادگی علیه استعمار اروپائی و نفی نگاه تحقیرآمیز استعمارگر اروپائی نسبت به اقوام دوردست است.

دعا با چشمان باز

«لئام نیسون»، بازیگر فیلم «سکوت» می‌گوید اسکورسیزی فضای خاصی سر فیلم‌برداری حکم‌فرما کرده بود که اساس آن سکوت بود. همه ۷۵الی ۱۰۰ نفر حاضر سر صحنه فیلم‌برداری مجبور بودند ساکت باشند و متمرکز شوند روی صحنه‌ای که بازیگر باید جلوی دوربین اجرا می‌کرد.دریکی از صحنه‌های فیلم، پدر «فریرا» در زندان به ملاقات شاگرد سابق خود «رودریگز» می‌رود و یافته‌های تازه خود درباره کفر و ارتداد را با او در میان می‌گذارد. بحث آن‌ها درباره فایده دعا کردن است. «فریرا» به «رودریگز» توصیه می‌کند که با چشم‌های باز دعا کند. اسکورسیزی می‌گوید همیشه دنبال داستان‌هایی است که ایمان و تشکیک مذهبی را جلوی هم می‌گذارند و می‌افزاید، تلاش برای درک مذهب، یا دست‌کم غرق شدن در مذهب برای آغاز به درک آن، او را سرپا نگه‌داشته و به زندگی او شکل بخشیده است. او می‌گوید بنابراین این‌طور نیست که فیلمی می‌سازد و می‌رود، بلکه از این خوشحال است که فیلم‌هایی که ساخته است، به زندگی او شکل بخشیده‌اند و به او کمک کرده‌اند برای درک زندگی.

به قول منتقد «دی‌نا استیونس» سؤال‌هایی که آن کشیش و مبلغ مذهبی پرتغالی، با بازی «اندرو گارفیلد» در زمینه فیلم «سکوت» مطرح می‌کند، درباره ایمان، درباره فایده دعا کردن و جایگاه بشر در کائنات، هنوز هم برای کارگردان 74 ساله، مطرح است. از سوی دیگر، این تقابل ایمان و تردید، درون‌مایه اصلی تقریباً تمام آثار «اسکورسیزی»، کاتولیک نیویورکی است که خودش هم در یک خانواده مؤمن و مذهبی، بزرگ‌شده و طبیعی هم هست که بپرسد اگر خدائی که مسیحیت می‌گوید عاشق بندگان خود است، واقعاً وجود دارد و واقعاً هم عاشق است، پس این‌همه ظلم و رنج و محنت در جهان برای چیست؟ آیا می‌توان بدون خیانت به ایمان مذهبی، به خواست‌های انسان‌ها، تن داد؟ وقتی می‌دانیم دعاهای ما در سکوت لایتناهی گم می‌شود، آیا دعا کردن همچنان مفید است؟

سبک فیلم‌سازی

فیلم «سکوت» علیرغم ابهت بصری و فنی آن، از سادگی اخلاقی بهره‌مند است و برای بسیاری از منتقدها، یادآور آثار استادکار فرانسوی، روبر برسون است. منتقدها در داستان برخورد دو فرهنگ کاملاً متفاوت در قرون گذشته، شباهت‌های ناگزیری با جهان امروز یافته‌اند.

سی سال انتظار

«اسکورسیزی» بارها گفته که برای ساختن فیلم «سکوت» نزدیک به سی سال صبر کرده است. فیلم حاضر، فیلمی است که او سی سال پیش می‌خواست بسازد. اسکورسیزی در دهه ۱۹۸۰ قبل از آنکه فیلم انقلابی «آخرین وسوسه مسیح» و فیلم‌های گنگستری خود، ازجمله «گودفلاز» را بسازد، وقتی برای بازی نقش «ونسان ونگو» در فیلم «رؤیاها» از «آکیرا کوروساوا» در ژاپن بود، با کتاب «سکوت» از نویسنده ژاپنی «شوساکو اندو» آشنا شد. این کتاب در ژاپن در سال ۱۹۷۱ توسط «ماساهیرو شینودا»، کارگردان ژاپنی، به فیلم درآمد. در ظاهر، فیلم «سکوت» با فیلم‌های گنگستری «اسکورسیزی» و بقیه کارهای او متفاوت است، به‌خصوص ازنظر سبک فیلم‌سازی. کارگردانی که به استفاده از قطع‌های سریع و موسیقی راک، برای تحریک تماشاگر مشهور است، در فیلم «سکوت» کمتر از موسیقی استفاده کرده و به‌جای دوربین سراسیمه و روی دست، بیشتر فیلم را در قطع‌های طولانی و روی سه‌پایه فیلم‌برداری کرده است.

کم نیستند منتقدهایی که «سکوت» را کار درخشانی می‌دانند از یک استادکار سینما، هرچند که به‌عنوان یک فیلم تاریخی، لحن و سبک فیلم با سنت‌های سینمای هالیوودی تطبیق نمی‌کند، به‌عبارت‌دیگر، یک فیلم حادثه‌ای - ماجرایی نیست. فیلمی است که کُند و کش‌دار جلو می‌رود و مکث‌های زیادی دارد برای نشان دادن سکوت.

«سکوت» از مناظر جنگ‌های مه‌گرفته محل فیلم‌برداری در طبیعت «تایوان» استفاده کرده برای پیچاندن کل فیلم در هاله‌ای از ابهام. دیوید ادلستین، منتقد هفته‌نامه نیویورک، فیلم «سکوت» را خیره‌کننده و چشم‌گیر می‌داند و تحسین کرده انکار نفس را در کارگردان که توانسته لایه‌های آگاهی عمیق آشنایی خود با تاریخ سینما را کنار بگذارد و تماشاگر را وادار کند به تماشای چیزهای ندیده، ترحم، وحشت و البته، مهم‌تر از همه، ابهام. به همین خاطر، تماشای فیلم، آسان نیست و چالش آمیز است. تماشای فیلمی که درباره تحمل رنج است، بدون رنج میسر نمی‌شود. «پیتر دبروج» در «ورایتی» تماشای این فیلم را چالش آمیز می‌داند، ولی آن را سفری روحانی و زیبا می‌خواند. منتقد هفته‌نامه «نیوزویک» به تماشاگر توصیه کرده که برای بعد از دیدن این فیلم، نقشه‌ای نریزد، چون «سکوت» فیلمی نیست که انسان را به‌سرعت رها کند.

گزیده‌ای از نوشته‌های نشریات درباره «سکوت»

رولینگ استون (پیتر تراورس)«سکوت» به نحوی هنرمندانه چالش عقیدتی اسکورسیزی را در تمام طول عمرش بیان می‌کند.

هر عشق سینمایی با هر سلیقه و تفکری باید «سکوت» را ببیند. یک اثر سینمایی دیدنی که برخاسته از کلیسای اسکورسیزی است؛ استادی که در هر نما از فیلمش ذره‌ای از وجود خود را نیز در آن گنجانده است.

شیکاگو سان-تایمز (ریچارد روئیپر)

چه شکوهی! چه جنونی! چقدر بی‌رحم! 

هالیوود ریپورتر (تاد مک-کارتی)

«سکوت» به نحوی هنرمندانه چالش عقیدتی اسکورسیزی را در تمام طول عمرش بیان می‌کند. 

اندیوایر (اریک کوهن)

داستان فیلم به‌تدریج جان می‌گیرد و با تصویربرداری دیدنی و بازی‌های زیبا به اوج می‌رسد؛ ظرافت مثال‌زدنی فیلم، آن را به یکی از زیرکانه‌ترین آثار اسکورسیزی مبدل ساخته.

نیویورک دیلی نیوز (استیفن ویتی)

«سکوت» به‌آرامی پرده از حقیقت برمی‌دارد؛ سؤالاتی عمیق و تکان‌دهنده درباره ماهیت امیدها و ناامیدی‌ها و تقویت روح انسان مطرح می‌کند و این‌که چگونه انسان می‌تواند به اصلاح رابطه با خود، با دیگران و باخدا اقدام کند.

ورایتی (پیتر دیبروگ)

فیلمی دشوار که نه‌تنها تعدادی مشخص از تماشاگران را شامل می‌شود بلکه آن عده را نیز به‌طور مشخصی خواستار می‌باشد.

نیویورک پست (کایلی اسمیت)

«سکوت» در حالی به سمت ما حرکت می‌کند که از روایت آن ۳۰ سال می‌گذرد و متأسفانه این فیلم باید ۳۰ سال پیش‌ساخته می‌شد و در همان زمان مخاطب به تماشا آن می‌نشست!

لوس‌آنجلس تایمز (جاستین چنگ)

این نگرانی، تفکری جدید و نو سینمایی می‌باشد، آن‌هم از شخصی که سه دهه را صرف فکر و تفکر بر روی آن کرده است تا بتواند آن را به واقعیت سمت‌وسو دهد.

سکوت  Silence

 کارگردان: مارتین اسکورسیزی. نویسنده فیلم‌نامه: جی کاکس، بر اساس رمان «سکوت» نوشته شوساکو اِندو. مدیر فیلم‌برداری: رودریگو پریتو. موسیقی متن: هوارد شور. تدوین: تلما شونمیگر. بازیگران: اندرو گارفیلد، آدام درایور، لئام نیسون، تادانوبو آسانو، کیاران هیندس، شینیا تسوکاموتو. محصول 2016 آمریکا