فیلم «خریدار شخصی» دومین بازی کریستن استیوارت در ساختههای اولیویه آسایاس، کارگردان و فیلمساز فرانسوی است. کریتسن استوارت ستاره مجموعه «گرگومیش» بازیگر اصلی این درام روانشناسی است که به گفته کارگردان ژانرهای مختلف از فیلم دلهرهآور تا فانتزی را تلفیق کرده است.
این دومین نقشی است که خانم کریستین استیوارت برای «اولیویه آسایاس» کارگردان برجسته فرانسوی، ایفا کرده که گویا قصد دارد در فیلمهایی که با ستاره جنجالی هالیوود میسازد، حرفی درباره ستاره سازی در صنعت سینما هم داشته باشد. «مورین» زن جوان آمریکائی که زندگی غمگینی را در پاریس دنبال میکند، از یکسو از شغلی که دارد ناراضی و از کارفرمایش بیزار است و از سوی دیگر، به خاطر مرگ برادر دوقلویش در اثر بیماری قلبی، عزادار است و در انتظار پیامی است که برادرش قول داده از آن دنیا، برایش بفرستد.
«اولیویه آسایاس» نویسنده فیلمنامه و کارگردان «خریدار شخصی» میگوید، این فیلم درباره ابهام رابطه ما با جهان مادهگرایی است که در آن زندگی میکنیم و منظور از ابهام، این است که به خاطر نقصهایی که در آن میبینیم، نمیخواهیم در آن باشیم. او میافزاید، ضمناً، فیلمی است درباره صنعت مد که با زیبایی ارتباط دارد و همه آن را درک میکنند و زیبایی بخشی بزرگ از زندگی ماست.
«خریدار شخصی» میخواهد فیلمی در ژانر ترسناک باشد، درباره تماس با ارواح، اما داستان فیلم، به یک جنایت هم کشیده میشود. زن جوان میپندارد پیامکهایی که درراه یکی از سفرهایش به لندن، روی صفحه «آیفون» دریافت میکند، از عالم غیب و از سوی برادرش فرستاده میشود، هرچند که حقیقت، معلوم نیست.
نگاه فیلم به جهان مد برای استیوارت که خودش نماینده مارک «شانل» در جهان است، جالب است، چون به نظر او، جذابیت دوگانه مد را نشان میدهد، یکی سطحی و ظاهری و دیگری هنر و زیبایی. کریستن استیوارت میگوید رابطه شخصیت او در فیلم با دنیای مد، با نفرت از خویش همراه است. جاذبه فیلم تجربی و پیچیده آسایاس از دید بعضی منتقدها، فرصتی است که برای خیره شدن به کریستین استیوارت که در تمام صحنهها محوریت دارد، به دست میدهد. اگر معنائی در این فیلم نهفته باشد، آن را در شیفتگی و خیرگی دوربین باید جست، نسبت به ستاره هالیوودی که میکوشد همراه با هوادارهایش، یا بدون آنها، به تعریف تازهای از خویشتن برسد.
«آسایاس» در فیلم «ابرهای سیلز ماریا»، نخستین فیلمی که با «استیوارت» کارکرد، نقش دستیار یک ستاره چهلساله سینما را به او داد. نقش ستاره را «ژولیت بینوش» ایفا کرد، نقشی که به سابقه و شخصیت خود خانم «بینوش» اشاره داشت. جاذبه آن فیلم از جهتی این بود یک ابرستاره هالیوودی که فیلمهایش میلیاردها دلارفروش کردهاند، دستیار شده است. استیوارت، برای نقش دستیار در فیلم «ابرهای سیلز ماریا» جایزه «سزار» (معادل اسکار در سینمای فرانسه) را دریافت کرد. دستیار، مدام با ستاره در چالش است و دریکی از بحثها، شخصیت خانم استیوارت از پدیده ستاره سازی در صنعت سینما، دفاع پرشوری عرضه میکند.
در فیلم «خریدار شخصی»، او حتی از دستیار هم مقام پائین تری دارد، ولی از جروبحث با کارفرما خبری نیست، چون مدل بینالمللی به خاطر شغلش، بیشتر در سفر به سر میبرد. در هر دو این رابطهها، بین رئیس و مرئوس، «آسایاس» عامل بیثباتی را وارد کرده که در فیلم دوم، بیشتر جلوه دارد.
فیلم، تأکیدی دارد روی «برند» های مد و تضادی که بین دختر جوان آشفتهحال و سرگشته وجود دارد با بوتیکهای مشهور؛ اما این، یکطرف ماجرا است. طرف دیگر، تلاش زن جوان است برای گرفتن پیام از دنیای غیب. در هر دو فیلم «آسایاس» و «استیوارت»، شخصیت اصلی، سرانجام غیب میشود.
داستان فیلم، چندان قابل خلاصه کردن نیست، ولی برای درک آن، باید خود «استیوارت» و گذشته سینمائی او را در نظر داشت، چون «آسایاس» این فیلم را به تعبیری، درباره او نوشته است. از این نظر، فیلم «خریدار شخصی» بعضی منتقدها را به یاد فیلم «ایرما وپ» انداخته که آسایاس در اواخر دهه ۱۹۹۰ به وجود آورد، با شرکت یک ستاره پولساز سینمای تجاری هنگکنگ که در اروپا شناختهشده نبود. هر دو فیلم را «آسایاس» برای این هنرپیشهها و بهنوعی، درباره آنها، نوشته است. نکته جالبتوجه در این فیلم از دید منتقدها این است که خانم استیوارت اشکارا پذیرفته که در فیلمهای «آسایاس» حقیر شود.
از دید «ملیسا اندرسون» منتقد هفتهنامه «ویلج وویس» نیویورک، «آسایاس» در فیلمهایش، یکی از مشهورترین انسانهای دنیا را، درواقع، کوچک میکند.
«نیکلاس راپولد»، منتقد نیویورکی دیگری، در هفتهنامه محلی «بروکلین»، نوشته حس و حال این فیلم، علیرغم آنکه از کارگردانی برجسته است و علیرغم حضور ابرستارهای مثل «استیوارت»، حس و حال یک فیلم کوچک است.
منتقدها، فیلم «خریدار شخصی» را فرصتی برای تماشای خانم استیوارت توصیف کردهاند، بهعنوان راهی برای درک فیلم. از دیدگاهی، این فیلم، هم یک سفر به فروشگاهها و بوتیکهاست و همسفری است به بوتیک سینما. انگار «آسایاس» چیزهای چشمگیر سینما، مثل غم فقدان، مادهگرایی، تکنولوژی و عرفان قدیمی را برداشته باهم قاطی کرده به این امید که بعضی از آنها، به این هنرپیشه و به این صحنهها، برازنده باشد.
ولی فیلم «خریدار شخصی» یک فیلم در ژانر ترسناک هم هست به خاطر تلاش برای تماس با غیب، آنهم از طریق تکنولوژی آیفون. و از سوی دیگر، فیلمی است درباره شخصیتی که حضور ندارد. استیوارت از یکسو به خاطر غم مرگ برادر و از سوی دیگر، به خاطر نفرتی که از شغل و صاحبکارش دارد، عملاً به موجودی غایب و بیروح تبدیل میشود. آنچه فیلم القا میکند، حس آسیبپذیری است و دلواپسی نسبت به آینده که زن جوان احساس میکند؛ اما بعضی از منتقدها، وقتی این فیلم در جشنواره کن برای مطبوعاتیها نشان داده شد، آن را هو کردند، هرچند همان موقع هم بعضی دیگر، جسارت «آسایاس» و «استیوارت» را ستایش کردند.
نمایش فیلم در «کن» همزمان بود با نمایش فیلم «کافه نشینان» از «وودی آلن» که اتفاقاً در آنهم «کریستن استیوارت» نقش یک دستیار را بازی میکند. در فیلم «آسایاس» به تعبیری، «استیوارت» با پدیده هنرپیشگی بازی میکند، بهخصوص درصحنه محوری فیلم که تنها جلوی آینه، با تن کردن لباسهای صاحبکارش به خلسه فرو میرود. برخلاف فیلم قبلی که تمرکزش بر دوگانگی «استیوارت» و «بینوش» بود، در این فیلم، تمرکز روی خود «استیوارت» است که مثل هر جوان بیستوچندساله دیگری، دچار بیم و نگرانی هم هست. به قول «سارا استیوارت» منتقد «نیویورک پست» هرچند قصه فیلم، چندان مشخص نیست، اما تصاویر خیرهکننده آن، زیرپوست تماشاگر نفوذ میکند.
اولیویه آسایاس، کارگردان فیلم میگوید: «میخواستم داستان کسی را بازگو کنم که خودش را دوباره میسازد، پس از داغداری دوباره ساخته میشود. احساس میکنم نقاش هستم که بارنگهایی که اینجاوآنجا بکار میبرند چیزی را بیان میکند. برای من مانند کولاژ بود من معتقدم برای بیان آنچه که میخواهی بگویی و انتقال احساس موردنظر به مخاطب، کاربرد همه ابزارها خوب است.» این کارگردان ۶۱ ساله در رابطه باشخصیت اصلی داستان میافزاید: «او آدم تنهایی است، کسی برای ارتباط گرفتن با او در آنجا نیست. تنها فرد نزدیکش دوستپسر او است که در عمان کار وزندگی میکند و مورین با اسکایپ با او حرف میزند. نکته دیگر در زندگی او جستجو در اینترنت است که بخشی از حافظه و دانش ما شده است. تنها ولی در ارتباط باکسی است که وجود ندارد، مسیر فیلم با دریافت پیامی که گویی از برادر مورین است تغییر میکند.»
اولیویه آسایاس با اشاره به بازی یکدست و گیرای کریستن استوارت میگوید: «او به فیلم الهام و حرکت میدهد. به زبان دیگر او به این شخصیت حرکت، الهام وزندگی میدهد. از طرف دیگر، فکر میکنم به من توانایی انجام این پروژه را داد شاید بدون او نمیتوانستم به پروژهای فانتزی و نامرئیها دست بزنم، یعنی چیزهای انتزاعی را هدایت کنم. باید بگویم بازیگری داشتم که همهچیز را به واقعیت برمیگرداند. بدون داشتن چنین بازیگری، کسی که حقیقتاً واقعی و عینی است این کار را نمیکردم.»
فیلم «خریدار شخصی» برنده جایزه بهترین کارگردانی در جشنواره کن سال ۲۰۱۶ شده است.