علیرضا معتمدی بعد از سالها رفتوبرگشت بین نوشتن در مجلات و فیلمنامهنویسی و بازیگری در سینما بالاخره اولین فیلم بلندش را ساخته. اسمش رضاست. یک فیلم غیرعادی که البته بسیار ساده به نظر میرسد. فیلمی است درباره زندگی روزمره ملایم و معمولی شخصیتی به نام رضا که در اصفهان معاصر زندگی و کار میکند اما خیالش پیوندی عاشقانه با خاطره تاریخی شهرش دارد. فیلم در روایت اصلیاش، زندگی روزانه او، و آغاز و پایان رابطه عاشقانهاش با دو زن را پی میگیرد و در روایتی فرعی، جنبوجوش ذهنیاش را برای ما بازگو میکند که درگیر نوشتن داستانی است درباره مردی که در دورانی دیگر از جمع جداشده تا در تنهاییاش معنای تازهای برای مرگ وزندگیاش بیابد. در هر دو روایت، بین مرگ و زندگی، بین عاشق ماندن و ترک معشوق درحرکتیم.
امتیاز بزرگ فیلم این است که با اعتمادبهنفس، مکث کرده روی همان دنیای کوچک و محدودی که دوست دارد نشان ما بدهد؛ دنیایی که دوروبر شخصیت رضا شکلگرفته. فیلمساز، تکههای منتخبی از رابطه شخصیت اصلی با آدمهای اطراف را برگزیده و پشتهم چیده. ما دوست داریم بدانیم او در مواجهه با بحرانهای زندگیاش به چه فکر میکند اما فیلمساز ترجیح میدهد روایت ذهنی او را در اختیار ما بگذارد که در زمان و مکانی دیگر میگذرد. او میخواهد خیالش را جایگزین تلخیهای روزگار کند. بنابراین آنچه از رضا میبینیم و میفهمیم آرامشی ملیح و طنازانه است در روبهرو شدن با شرایطی که در زندگی هرکسی اسمش بحران است. اما دریافت ما از اوضاع، بهتدریج با تلقی خود رضا یکی میشود چون اجرای ساده و بیشیلهپیله فیلم و بازی خوب معتمدی ما را متقاعد میکند این شخصیت، دنیا را همین شکلی میبیند که فیلم نشان ما میدهد: آدمی که دارد شرایط تلخی را میگذراند، اما بدون ناله و شکایت تلاش میکند امیدوارانه پیش برود و واکنشهایش مفرح است چون حتی به طلاق هم شیرین نگاه میکند.
رضا فیلم کوچک و دلپذیری است به این دلیل که متفاوت بودنش بهقصد خودنمایی نیست. برای جلبتوجه نیست. نیاز داشته متفاوت باشد تا بتواند دنیای تازهای بسازد. متفاوت بودنش انتخاب سازندهاش را نشان میدهد. دکوپاژ بسیار ساده فیلم برای رفع هرگونه تأکید نا بهجاست. فیلم با پلان سکانسهایش آرام پیش میرود و سر فرصت موقعیتهایی را نشان ما میدهد که بسیار ایرانی است. ایرانی بودنش به این دلیل نیست که در اصفهان میگذرد و در فضای سنتی شهر، بلکه ایرانی است چون روابط و موقعیتهایی را نشان میدهد که برآمده از زندگی امروزی ایرانی است.
رضا نمونه خوبی هم هست برای بحث تأثیرپذیری از دیگر فیلمها و فیلمسازان. واضح است که سازنده این فیلم از خیلی از سینماگران ایرانی و غیر ایرانی تأثیر گرفته. اما محصول نهایی تقلیدی نیست و فقط دنیای سازندهاش را ما نشان میدهد. کولاژ دنیای دیگران نیست.
«رضا»
کارگردان: علیرضا معتمدی. مدیر فیلمبرداری: علی تبریزی. طراح صحنه: کیوان مقدم. طراح لباس: سارا سمیعی. تدوین: میثم مولایی. صدابردار صحنه: رشید دانشمند. طراحی و ترکیب صدا: امیرحسین قاسمی. موسیقی و آواز: شهرام ناظری، هاسمیک کاراپتیان، سردار سرمست، علی رحیمی، مهدی عباسی، کسرا جدیدزاده، ضیاءالدین رضوی. طراح چهرهپردازی: عظیم فراین. نورپرداز: مرتضی نجفی. دستیار اول فیلمبردار: بهمن نادیاب. جلوههای ویژه میدانی: آرش آقابیگ. برنامهریز: افشین رضایی. منشی صحنه: آرزو نیکپور. عکاس: سمیه جعفری. تهیهکننده: کیومرث پوراحمد. بازیگران: علیرضا معتمدی. سحر دولتشاهی. ستاره پسیانی. رضا داودنژاد. افسر اسدی. سولماز غنی. پانتهآ مرزبانیان. نسیم میرزاده.