اگر از آن‌هایی هستید که شبکه‌های مجازی و رسانه‌های کاغذی را مدام مرور می‌کنید، قطعاً با شایعات و حواشی پرشماری که درباره انتخاب بازیگران پروژه‌های گوناگون سینمایی و تلویزیونی و حتی تئاتر وجود دارد، برخورد کرده‌اید؛ شایعات دامنه‌داری که از دادن پول و سرمایه فیلم و سریال توسط بازیگران، اسپانسرینگ و تبلیغ و حتی روابط ناسالم کارگردان و تهیه‌کننده با عوامل و به خصوص بازیگران را شامل می‌شود.
در این میان روند رو به رشد جوامع و به ویژه امکانات و ابزارهای ارتباطی عصر جدید این حواشی و شایعات را وارد مراحلی پیشرفته‌تر و پیچیده‌تر هم کرده است. شایعات و حواشی عجیبی که برخی اوقات باور کردنش بسیار دشوار است.
چند وقتی می‌شود که در فضای مجازی شایعاتی رواج یافته حاکی از این‌که در سال‌های اخیر یکی از معیارهای تولیدکنندگان آثار تصویری و نمایشی شمار دنبال کنندگان و به اصطلاح امروزه فالوورهای بازیگران در صفحات مجازی بوده است. به گویش ساده‌تر؛ یعنی بازیگرانی که در صفحات شخصی خودشان بیشتر پسندیده شده و در کل دنبال می‌شوند، شانس بیشتری برای گرفتن نقش از جانب تهیه‌کنندگان دارند. شایعه‌ای شگفت‌انگیز ازاین‌رو که کاراکتر و البته ویژگی‌های هنری هنرپیشگان را نادیده گرفته و همه چیز را در شمار و تعداد دنبال کنندگانی خلاصه کرده است که در بهترین تصور ممکن هم نمی‌توانند در سرنوشت مالی پروژه‌های سینمایی نقش قابل‌ذکری داشته باشند. این شایعه که بیشتر از سوی بازیگرانی مطرح‌شده که در سال‌های اخیر در متن سینما و تلویزیون حاضر نبوده‌اند، ریشه در ماجراهایی دارد که می‌گویند رواج شبکه‌های مجازی در فضای سینما و تلویزیون ایران باعث شده است. ظاهراً داستان بدین گونه است که تهیه‌کنندگان می‌پندارند بازیگری که مثلاً دو یا سه میلیون دنبال کننده در فضای مجازی دارد، شانس بیشتری برای کشاندن این هواداران به سالن‌های سینما یا تئاتر دارد تا بازیگری که ساکت و صامت سرش به کار خودش بوده و تنها و تنها به کارش فکر می‌کند. البته در صحت و درستی چنین تحلیلی می‌توان به درستی تردید کرد و با حساب‌وکتاب‌های دقیق ثابت کرد که اگر ۱۰ یا حتی ۲۰، ۳۰ درصد از دنبال کنندگان فلان بازیگر هم از پروژه‌ای استقبال کنند، باز تفاوت تعیین‌کننده‌ای در فروش آن فیلم ایجاد نخواهد شد. شاید این اتفاق در سالن‌های تئاتر و در اندازه تماشاگرانی که روزانه بر پانصد نفر بالغ نمی‌شود، بتواند فروش تضمین‌شده‌ای در اشل تئاتر ایجاد کند، اما در سینما فروش‌هایی حتی در حد و اندازه پانصدمیلیون تومان هم که روزی روزگاری می‌توانست فیلمی را رکوردشکن کند، این روزها نمی‌تواند حتی هزینه‌های تبلیغاتی فیلم‌ها را هم جبران کند و ازاین‌رو است که به نظر می‌رسد چنین شایعاتی بیش از این‌که ریشه در واقعیت داشته باشد، برساخته‌های ذهن بازیگران شکست‌خورده‌ای است که باورشان نمی‌شود دوره‌شان گذشته؛ شاید هم هنوز آغاز نشده و قرار هم نیست که آغاز شود و دنبال بهانه‌هایی فرافکنانه برای توجیه شکست خوردنشان هستند.
واقعیت هر چه باشد اما این‌که چنین شایعه‌ای در فضای سینما رواج داشته باشد و از نظر عده‌ای هم قابل‌قبول به نظر رسد، رخداد طبیعی و سالمی نیست. برای همین هم کوشیده‌ایم این شایعه را با شماری از پرکارهای عرصه تولید فیلم و نیز شماری از بازیگران محترم سال‌های اخیر در میان بگذاریم. آنچه در پی می‌آید، تحلیل این هنرمندان از شایعه نقش فروشی تهیه‌کنندگان و کارگردانان است با نگاه به تعداد دنبال کنندگان مجازی هنرپیشگان.
- پولاد امین
حاشیه‌سازی از سر بیکاری
«شاید بازیگری آن‌چنان در فضای مجازی فعالیت نداشته باشد و ترجیح دهد از هیاهوی این صفحات دور باشد اما توانایی بازی بالایی داشته باشد. من از این نوع برخورد تهیه‌کنندگان و فیلم‌سازان با بازیگران خوب سینما بسیار ناراحت می‌شوم. این انتخاب‌ها در صورتی از سوی برخی فیلم‌سازان و تهیه‌کنندگان صورت می‌گیرد که اکثر طرفداران مجازی این بازیگران تقلبی هستند و این اعداد و ارقام خریداری‌شده است. من به صورت مستقیم با این قضیه برخورد نکرده‌ام اما به عینه دیده‌ام که بسیاری از دفاتر سینمایی بر این اساس بازیگر انتخاب می‌کنند.» این‌ها را مریم کاویانی بازیگر سینما و تلویزیون به میزان گفته است، اما به نظر می‌رسد کاویانی فضای تئاتر و سینما را بیش از حد شبیه به هم دیده است؛ چراکه در بسیاری از تئاترها تعداد فالوور سرنوشت بازیگران را در دست گرفته؛ هرکه تعداد فالوور بیشتری داشته باشد، شانس بیشتری هم برای نقش‌آفرینی دارد؛ بدون درنظرگرفتن استعداد و توانمندی. نمایش سه خواهر را می‌توان بارزترین مصداق این مهم دانست که آن هم نتوانست از فروش خوبی برخوردار شود. البته شاید کمی عجیب به نظر برسد که تعداد فالوور برای تبلیغات جایگزین استعداد بازیگری در تئاتر شده باشد؛ اما امری مرسوم شده، چراکه در جذب مخاطب بی‌تأثیر نیست؛ بسیاری از مردم این روزها به اخبار منتشرشده در فضای مجازی بسنده می‌کنند و از سایر راه‌های ارتباطی به دورمانده‌اند. حالا بر فرض مثال، اگر سلبریتی یا بازیگر موردعلاقه‌اش در صفحات مجازی فعالیت بیشتری داشته باشد، مسلماً او را دنبال می‌کند و به تماشای تئاتر او می‌رود تا بتواند سلبریتی محبوب خود را از نزدیک ببیند. همین موضوع تمایز اصلی میان تئاتر و سینما و تلویزیون را به خوبی نشان می‌دهد. حال آن‌که تهیه‌کننده یا کارگردانی فردی را برای نقش‌آفرینی در فیلمی بنا بر فعالیت مجازی‌اش انتخاب کند، امری بدیهی به نظر می‌رسد؛ چراکه برخلاف تئاتر که تنها یک سالن و تعداد محدود تماشاگر دارد. فیلم‌های سینمایی در سراسر کشور به نمایش درمی‌آیند، اما دیگر خبری از سلبریتی نیست.
بهانه‌گیری بازیگران
معمولاً هنرمندانی که در عرصه سینما و تلویزیون کمرنگ می‌شوند، واکنش‌های متفاوتی از خود نشان می‌دهند. شاید این موضوع ریشه در کمرنگ‌شدن حضورشان دارد. به طوری که می‌خواهند با حاشیه‌سازی نگاه را به خود جلب کرده و موردتوجه قرار گیرند؛ ساناز سماواتی چندی پیش در گفت‌وگویی وضع افرادی که دعوت به همکاری نمی‌شوند را در ازدواجشان دانست و گفت: «اکثر هنرمندایی که ازدواج می‌کنند، کم‌کار می‌شوند؛ چرا؟ ما باید از دوستان بپرسیم که طرف وقتی مجرد بوده است، چه توانایی‌های هنری داشته که وقتی ازدواج می‌کند، این توانایی‌ها را از دست می‌دهد و در کار هنری کم‌کار می‌شود؛ نتیجه می‌گیریم که یا طرف از اول هنرمند نبوده و اشتباهی وارد کار شده است؛ با پول و روابط و میهمانی‌های آن‌چنانی وارد این کارشده یا این‌که طرف واقعاً هنرمند بوده و بعداً وارد این داستان‌ها شده است تا زودتر به اهدافش برسد؛ اما صد درصد هم نمی‌توانیم بگوییم اگر الآن هرکسی پرکار است؛ بدین شکل کار می‌کند؛ شاید با لطف خداوند؛ تلاش و استعداد خودش از کنار مافیا و پول و روابط کثیف عبور کرده است.» البته پیش از سماواتی، لیلا بوشهری در این زمینه ابراز تأسف کرده بود، اما موضوع جالب آن‌که این صحبت‌ها در حالی شده است که بسیاری از بازیگران کم‌کار سینما و تلویزیون عقیده‌ای متفاوت را دنبال کرده و باور دیگری دارند، زیرا زمانی بخت با فردی یار است و روز دیگر با فرد دیگری. پس نباید بهانه‌هایی چون ازدواج یا تعداد فالوورها و چنین موضوعاتی را دلیلی بر کم‌کاری بازیگران دانست. اگر بخواهیم مثالی در این زمینه بزنیم؛ لیلا حاتمی نه‌تنها ازدواج‌کرده و فعالیت مجازی‌اش به صورت چشمگیر نیست، بلکه روزبه‌روز بیشتر از این هنرمند حاذق دعوت به همکاری می‌شود و موفقیت‌های خود را یکی پس از دیگری پشت سر می‌گذارد. مریم سعادت بازیگر نسبتاً قدیمی سینما و تلویزیون نه‌تنها از این موضوع شکایتی ندارد؛ بلکه این موضوع را در بین جوانان جست‌وجو می‌کند که شاید میزان فعالیت مجازی بر میزان فعالیتشان تأثیرگذار باشد.
حسین فرحبخش، تهیه‌کننده و کارگردان: این حرف شوخی است
این‌که نگاهمان به انتخاب بازیگران بر اساس فالوورهای‌شان باشد بیشتر به منزله شوخی است؛ زیرا معمولاً افراد شناخته‌شده فالوورهای زیاد و حتی دروغین دارند؛ چنین پیشنهادهایی به من نیز شده است؛ اما مگر می‌شود مبنای انتخاب بازیگری را فالوورها و فعالیتش در فضای مجازی قرارداد. به‌عنوان‌مثال برای انتخاب‌هایی که داریم، بگوییم فلان کس ۲ میلیون فالوور دارد، برای همین از کسی که ۲۵۰ هزار فالوور دارد، بهتر نقش‌آفرینی می‌کند. این موضوع بیشتر به طنز شباهت دارد. البته ممکن است برخی از افراد چنین مسائلی را مطرح کنند تا دستمزدها را بالا ببرند. همچنین باید در نظر داشت که برای تهیه‌کننده و کارگردان استعداد و جای گرفتن در نقش در اولویت قرار دارد؛ چنین نگاهی، نگاه دایی جان ناپلئونی است. شاید بگویید این موضوع در تئاتر روال شده است، باید توجه داشت؛ تئاتر مقوله جداگانه‌ای است اما این امر در آن هم مرسوم نشده. باید در نظر داشت که تئاتر جمع محدودی دارد. برای مثال نمایش اولیور توئیست که پربیننده‌ترین تئاتر تاریخ ایران است اندازه کمترین فیلم ایرانی که فروش کرده، تماشاگر نداشته است. تئاتری که پربیننده‌ترین هم بوده، حال میزان اثرگذاری آن چگونه بوده است؟ ضمن این‌که در تئاتر خبری از پول نیست و مسائل دیگری را دنبال می‌کند. به همین جهت تنها مبنای بازیگر برای تهیه‌کننده و کارگردان داستان فیلم، مطرح بودن در جامعه و سینما بسیار مؤثر است. البته آن هم ابتدا باید دید با نقش‌ها همخوانی دارد؛ از نظر کاراکتر فیزیک و توانایی بازیگری و درنهایت قطعاً اسم و رسم هم از اهمیت برخوردار است، اما نه‌تنها در فضای مجازی. به‌عنوان‌مثال آقای هاشم‌پور، پورعرب، فردین و بهروز وثوقی در فضای مجازی فعالیت داشته‌اند که شناخته شوند. فردین، فردین است و از طریق فضای مجازی شناخته‌نشده است. البته باید در نظر داشت که فضای مجازی برای تبلیغات کالا، فیلم و موضوع از اهمیت بالایی برخوردار است. حتی نسبت به تلویزیون از تأثیر دوچندانی برخوردار است، اما افراد حرفه‌ای به فضای مجازی بسنده نمی‌کنند و رزومه افراد را مدنظر قرار می‌دهند. البته ممکن است، اسپانسر درخواست‌هایی از این دست را داشته باشد که این موضوع هم‌بستگی به توافق تهیه‌کننده و کارگردان با اسپانسر مربوطه دارد.
سعید خانی، تهیه‌کننده: خیلی از بفروش‌ها فعالیت مجازی ندارند
انتخاب بازیگر برمبنای تعداد فالوور ممکن است اتفاق بیفتد، اما به‌شخصه از چنین موضوعی پیروی نمی‌کنم و معمولاً برایم مهم است که دو چهره اصلی فیلمم چهره باشند، چراکه معمولاً با استقبال مردم مواجه می‌شویم. کسانی نقش‌آفرینی می‌کنند که مردم حاضرند برای تماشای فیلم آن‌ها به سینما بروند؛ اما واقعیت آن است که برخی از بازیگران گیشه دارند، البته پس از انتخاب چهره‌های اصلی سعی می‌کنم از بازیگران تئاتر که شایسته‌اند و می‌توانند نقش‌آفرینی کنند، استفاده کنم، به همین جهت برایم مهم نیست که فعالیت مجازی بالایی داشته باشند یا نه، زیرا بسیاری از فالوورها فیک‌اند. به‌عنوان‌مثال بازیگری داشته‌ایم که یک‌میلیون فالوور داشته، اما برای اکران مردمی فیلم ۵۰ نفر هم حضور پیدا نکرده‌اند. بازیگران فیلم باید طبق سلیقه مردم و جذابیت باشند، به‌گونه‌ای که این دسته از افراد دارای توانمندی و استعداد باشند. اگرچه شنیدم می‌گویند انتخاب بازیگر بر اساس فعالیت مجازی است؛ اما من به این موضوع اعتقادی ندارم و معتقدم بازیگرانی داریم که فروش بالایی دارند، ولی در فضای مجازی فعالیت زیادی هم ندارند. فضای مجازی و سینما جایگاه متفاوتی دارد. سینما بازیگری می‌خواهد که آنچه کارگردان می‌خواهد را برآورده کند، در صورتی که بسیاری از بازیگرانی که فعالیت مجازی بالایی دارند، بازی مناسبی هم ندارند. فالوور نقشی در فروش فیلم ندارد.
محمد رضوی، تهیه‌کننده: شأن بازیگر بالاتر از این‌هاست
موضوع انتخاب بازیگر بر اساس فعالیت مجازی و تعداد فالوورها را نمی‌توان معیار انتخاب بازیگر دانست. البته چنین موضوعی تاکنون برای من پیش نیامده که بخواهم بازیگران را بر اساس تعداد فالوورها و فعالیت مجازی‌شان انتخاب کنم. همچنین باید در نظر داشت که شأن بازیگر بر چنین موضوعاتی ارجحیت دارد. به همین جهت فکر نمی‌کنم دیگر تهیه‌کنندگان و کارگردانان چنین مبنایی را در نظر بگیرند؛ زیرا هر تهیه‌کننده و کارگردانی برای انتخاب بازیگران ابتدا استعداد و قریحه بازیگری را موردسنجش قرار می‌دهد، سپس بازیگر موردنیاز برای نقش مربوطه را انتخاب می‌کند؛ این موارد یکی از ملزومات فیلم‌های خوب است. همچنین از نظر من شأن بازیگر بر همه این مقولات ارجحیت دارد و بر اساس توانایی و قابلیت بازیگران انتخاب‌ها انجام می‌شود، نه تعداد فالوورها و فعالیت‌های مجازی.
سیما تیرانداز، بازیگر سینما و تلویزیون: در شغل ما توانایی حرف اول را می‌زند
این روزها زمزمه‌هایی درباره حضور بازیگران مشروط بر فعالیت‌های مجازی‌شان شنیده می‌شود، این مسئله یادآور صحبت‌هایی است که برخی می‌گویند خانم‌های بازیگر دعوت به کار نمی‌شوند، برای این‌که جواب رد به یک عده می‌دهند، درواقع این‌طور نیست. شغل ما به‌گونه‌ای است که به هیچ‌یک از این مباحث ربطی ندارد و تنها به توانایی بازیگر برمی‌گردد. هیچ‌کس نمی‌تواند در جهت بیشتر دیده شدن یا همکاری بیشتر با بازیگران تأثیرگذار باشد. البته در ابتدا ممکن است برای بیشتر دیده شدن بازیگری قدم برداشته شود، اما پس از مدتی این موضوع به توانایی بازیگر و به عبارتی کاری که انجام می‌دهد، برمی‌گردد، نه فضای مجازی و... هیچ‌کدام تأثیر ندارد، هرکسی در این حرفه فعالیت می‌کند، ممکن است برای زمانی ورود به این عرصه برای دیده شدن فالوورهای زیاد داشته باشد؛ اما برای ادامه فعالیت حرفه‌ای چنین راه‌هایی بی‌فایده است. بسیاری از بازیگران هستند که در فضای مجازی فعالیت زیادی دارند و حتی برای خود تبلیغ می‌کنند، اما کسی از آن‌ها دعوت به همکاری نمی‌کند. این حرفه تنها نیازمند توانایی بازیگری است ولا غیر.
پرستو صالحی، بازیگر: به استعداد توجه می‌شود، نه فعالیت مجازی
فعالیت مجازی و تعداد فالوورهای اینستاگرم را نمی‌توان معیاری برای انتخاب بازیگر قرارداد. من در صفحه، هم فعالیت بالایی دارم و هم فالوورهای نسبتاً زیاد، اما دعوت به همکاری نمی‌شوم. باید پذیرفت که بازیگری فرازوفرودهایی دارد؛ یک سال بر وفق مراد بازیگری است و سالی نه. همیشه‌بهار یک نفر نیست، موضوعی که در سراسر دنیا وجود دارد. اکنون بازیگران با قابلیت‌هایی که دارند پا به عرصه سینما می‌گذارند، در صورتی که ۱۰ سال گذشته به این شکل نبود، برای همین دوستانی که حالا به سینما ورود پیدا می‌کنند، تئاتری‌ها و تحصیل‌کرده‌ها هستند؛ زحمت‌کشیده‌اند و ملاک انتخابشان زیبایی نیست، بنابراین استعدادها هستند که موردتوجه قرارگرفته‌اند، نه فعالیت مجازی، البته هنرمندی که در فضای مجازی حضور دارد، نباید به رسالتش ضربه بزند. برخی می‌گویند ازدواج مانعی برای بازیگری است، در صورتی که این‌طور نیست، نیمی از بازیگران ما متاهلند و هنوز از آن‌ها دعوت به همکاری می‌شود؛ هنرمندانی موفق. باید پذیرفت که این کار فرازوفرودهایی دارد که باید آن را پشت سر گذاشت تا این دوران طی شود و اگر افراد از توانایی برخوردارند، مجدداً دعوت به همکاری شوند و نقش‌آفرینی کنند. البته گله‌مند بودن بازیگران امری طبیعی است، من هم‌زمانی که جوان‌تر بوده‌ام از این موضوع گله‌مند بوده‌ام.
- فاطمه صفری
